Aktualności

Dzień, w którym ludzkość zużyła całą pulę zasobów, jakie Ziemia może odbudować w ciągu 365 dni, w tym roku wypadł 29 lipca. Tym samym jako globalna populacja właśnie wykorzystaliśmy roczny budżet ekologicznych zasobów naszej planety. Ponieważ aktywność ludzkości nie ustaje z tym dniem, przez następne pięć miesięcy 2021 r., będziemy czerpać z planetarnych rezerw słodkiej wody, żyznych gleb, lasów oraz łowisk.

Jak podkreśla Maria Andrzejewska, dyrektor generalna Centrum UNEP/GRID-Warszawa działającego na rzecz zwiększania świadomości społecznej dotyczącej kryzysu klimatycznego, zanikania różnorodności biologicznej i wprowadzania zasad zrównoważonego rozwoju - „Przeznaczeniem tych rezerw nie powinno być zaspokojenie naszych potrzeb, lecz odbudowa naturalnej struktury i przywrócenie właściwego funkcjonowania ekosystemów planety – jest to warunek konieczny, by mogły wrócić do równowagi i zapewnić sobie trwałość”.

Światowy Dzień Długu Ekologicznego (Earth Overshoot Day), wyznaczany jest w celu wskazania aktualnego dla danego roku punktu, w którym zapotrzebowanie ludzkości na zasoby naturalne i usługi ekosystemowe zaczyna przekraczać regeneracyjne możliwości Ziemi. Do obliczenia tej daty, wykorzystywane są m.in. sprawozdania ONZ, zawierające szereg danych na temat stanu środowiska naturalnego. Brane są pod uwagę zmienne, takie jak np. zmiany emisji dwutlenku węgla, zdolności biologicznej lasów czy odradzania się populacji ryb w łowiskach. Pozyskany w ten sposób obraz śladu ekologicznego, wykracza poza pomiary dwutlenku węgla, umieszczając emisje w kontekście ludzkich potrzeb zaspokajanych przez żywność, włókna, drewno czy grunty pod domy mieszkalne i drogi.

System wyznaczania pierwszego dnia zadłużenia nie uwzględnia jednak informacji obrazujących dynamikę ekologicznych strat, takich jak degradacja gleby, skażenie wody lub masowy spadek liczby gatunków. Straty te dopiero odbiją się na środowisku, a poprzez przyszłe zmiany w dostępności zasobów i usług ekosystemowych, wpłyną na nasze życie i wyznaczą przyszłe okresy długu ekologicznego.

#MoveTheDate

Światowy Dzień Długu Ekologicznego po raz pierwszy obchodzony był 51 lat temu – 23 grudnia 1970 r. Dzisiaj, regeneracja tego, co zużywamy w ciągu całego roku, zamiast 12 miesięcy, zajęłaby planecie ponad 19. Nasze rosnące zapotrzebowanie na zasoby i usługi ekosystemowe przekracza możliwości Ziemi. Przekracza je tak bardzo, że żeby je zaspokoić potrzebujemy nie jednej, ale 1,75 planety. Tylko w okresie pomiędzy 2000 i 2017 rokiem, globalny ślad materiałowy – czyli ilość surowców wymagana do zaspokojenia zapotrzebowania na dobra w gospodarce - wzrósł o 70% (ONZ, 2021).

Pomimo, że z każdym kolejnym rokiem daty wejścia w zadłużenie ekologiczne wypadają coraz wcześniej, w 2020 r. Światowy Dzień Długu Ekologicznego przypadł 22 sierpnia – ponad trzy tygodnie później niż w roku 2019. Globalna epidemia COVID-19 wymusiła wprowadzenie obostrzeń skutkujących ograniczeniem mobilności przestrzennej i konsumpcji, co przełożyło się na redukcję światowego śladu ekologicznego. Same emisje dwutlenku węgla były o 5,8% niższe niż w roku 2019 r.

Dzień Długu Ekologicznego w Polsce

W tym roku polski Dzień Długu Ekologicznego wypadł już 4 maja. Od tego dnia przez resztę roku, korzystamy z dobrodziejstw planety na kredyt, zaciągając dług u przyszłych pokoleń. Dobrą wiadomością jest to, że coraz więcej osób w naszym kraju bierze sobie do serca pogarszający się stan środowiska i deklaruje chęć podjęcia działań zaradczych.

„Świadomość znaczenia naturalnych ekosystemów wzrasta. Ich ochrona i odbudowa są jednym z najpewniejszych sposobów dostarczania rozwiązań w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego, łagodzenia i adaptacji do zmian klimatu czy przeciwdziałania utracie bioróżnorodności. Zmiany na tym polu wymagają jednak zmiany w naszej relacji do natury i podejścia do mierzenia postępu gospodarczego.” – dodaje dyrektor generalna Centrum UNEP/GRID-Warszawa.

W ostatnich latach na całym świecie, w tym także w naszym kraju, podejmowane są wysiłki zmierzające do realizacji postulatów gospodarki o obiegu zamkniętym zakładające zmianę wzorców produkcji i konsumpcji, odpowiedzialne generowanie odpadów oraz przyjęcie strategii, które będą skutkowały radykalnym obniżeniem emisji gazów cieplarnianych we wszystkich gałęziach gospodarki. W skali globalnej wyrazem tego stało się ogłoszenie przez Zgromadzenie Ogólne ONZ lat 2021-2030 „Dekadą Odtwarzania Ekosystemów”. W Polsce, bezpośrednią odpowiedzią na to wezwanie, było uruchomienie przez Centrum UNEP/GRID-Warszawa programu Re:Generacja (https://re.generacja.org/)” – programu, którego celem jest ochrona i odbudowa ekosystemów na terenie całej Polski.

Perspektywa

W roku 2021, ponad 37 400 gatunków roślin i dzikich zwierząt jest zagrożonych wyginięciem, a ponad połowa kluczowych dla bioróżnorodności obszarów morskich wciąż nie jest chroniona. W zaledwie dwie dekady (2000-2020), świat stracił 100 milionów hektarów lasów (ONZ, 2021). Niepokojem napawa wpływ na globalną zdolność biologiczną lasów, jaki wywiera generowane przez uprawy i hodowlę zwierząt stale postępujące wylesianie. Szacuje się, że skala tej degradacji spowoduje pod koniec 2021 r spadek biologicznego potencjału lasów o 0,5%. Tymczasem jednak, gdy aż połowa możliwości produkcyjnych Ziemi wykorzystywana jest do wyżywienia ludzi, na różnych etapach produkcji i konsumpcji tracona jest bądź marnowana aż 1/3 żywności.

Dług ekologiczny można zmniejszyć m.in. poprzez zalesianie, zarybianie, recykling, ale też wprowadzając w życie strategie ochrony ekosystemów i klimatu. W tym, redukując o połowę globalne emisje gazów cieplarnianych do roku 2030 i osiągając neutralność klimatyczną do 2050 r. Jeżeli zmienimy nasz stosunek do możliwości regeneracyjnych Ziemi, zharmonizujemy nasze potrzeby z możliwościami jakie oferuje nam planeta, możemy zatrzymać spiralę ekologicznego zadłużenia.