#ClimateConversations: „Dla kogo sprawiedliwa będzie transformacja?”
Debatą „Jak będzie wyglądał nasz świat w 2023? Dla kogo sprawiedliwa będzie transformacja?” rozpoczęliśmy tegoroczną odsłonę cyklu Climate Conversations, organizowanego przez UNEP/GRID-Warszawa w ramach programu Climate Leadership.
Ubiegłoroczne COP27 w Sharm El-Sheikh i COP15 w Montrealu przyniosły całkowicie nowe podejście do odpowiedzialności za globalny wpływ zmian klimatycznych – po raz pierwszy w historii kraje rozwinięte wzięły tę odpowiedzialność na siebie. W Sharm El-Sheikh utworzono fundusz „strat i szkód”, w Montrealu przyjęto Globalne Ramy dla Różnorodności Biologicznej. Ich ustalenia dotyczą środków finansowych na pomoc krajom rozwijającym się (szczególnie narażonych na niekorzystne skutki zmian klimatycznych) oraz na powstrzymanie procesu utraty ekosystemów i odtworzenie tych zdegradowanych. Sprawiedliwości klimatycznej w końcu zaczęto przypisywać konkretną wartość finansową.
Wciąż jednak pojawia się wiele wątpliwości: Kto powinien działać w poczuciu sprawiedliwości klimatycznej? Jak zapewnić sprawiedliwość w procesie transformacji? Czy transformacja w ogóle może być sprawiedliwa dla wszystkich? Jak i kto ma dzielić korzyści i obciążenia?
Debatę, podczas której próbowano znaleźć odpowiedzi na powyższe pytania, poprowadził współtwórca programu Climate Leadership prof. Bolesław Rok z Akademii Leona Koźmińskiego. W spotkaniu wzięli udział także zaproszeni goście:
- Joanna Wis-Bielewicz – Ørsted,
- Marcin Milczarski – Forum Odpowiedzialnego Biznesu,
- Miłosława Stępień – CEE Bankwatch Network,
- Joanna Maraszek – Plan Be Eco,
- Aneta Skubida – Ekspertka ds. Sprawiedliwej Transformacji.
Spotkanie otworzyła dyrektor generalna UNEP/GRID-Warszawa i współtwórczyni programu Climate Leadership Maria Andrzejewska, która zwróciła uwagę na to, że w związku z tempem i intensywnością zmian na świecie nie należy myśleć jedynie w długiej, kilku- czy kilkunastoletniej, perspektywie, ale trzeba skupić się na tu i teraz – na tym, jak będzie wyglądał świat w 2023 roku. Jednocześnie zaznaczyła, że niezwykle ważne jest podejście holistyczne, łączące różne perspektywy.
To, jak wielowymiarowym i kompleksowym wyzwaniem jest sprawiedliwa transformacja, wybrzmiewało przez całą debatę – zarówno w kontekście problemów związanych z samym przeprowadzeniem transformacji, jak i jej konsekwencji.
Zaproszeni eksperci zwracali uwagę na trudności, z jakimi musimy i będziemy musieli mierzyć się w związku z transformacją – przede wszystkim w aspekcie społecznym i ekonomicznym. Pogłębiające się ubóstwo, wykluczenie komunikacyjne i zawodowe, obniżenie zaufania społecznego, nierówne obciążenie kosztami – to tylko niektóre z nich. Podczas rozmowy podniesiono również problem nierówności wynikających z dwóch innych problemów: różnego odczuwania konsekwencji zmian klimatu (co należy uwzględnić np. w postaci reparacji) oraz braku lub zbyt powolnej transformacji regionów związanych z wydobyciem i spalaniem paliw kopalnych (co może spowodować problemy gospodarcze w wyniku odpływu inwestorów).
Musimy znaleźć metodę przejścia od systemu opartego na gospodarce, która wspiera rozwój, do takiej, która wspiera życie – na poziomie lokalnym, regionalnym, systemowym (…) – w sposób, który nie zagraża środowisku i różnorodności biologicznej, a nawet ją wspiera, i w porozumieniu ze społecznościami, które są pod presją odchodzenia od paliw (…), nie zostawiając nikogo w tyle – powiedziała Joanna Wis-Bielewicz.
Aby minimalizować negatywne skutki transformacji i sprawić, by była ona jak najbardziej sprawiedliwa, niezbędny jest szereg działań – podjętych we właściwy sposób, przy szczególnym uwzględnieniu problemów i potrzeb tych, którzy te skutki odczują najbardziej. Uczestnicy debaty wskazywali na potrzebę m.in. wsparcia regionów odchodzących od górnictwa, dużego poziomu partycypacji społecznej przy podejmowaniu decyzji, zmiany modeli biznesowych (minimalizowania wpływu na klimat i środowisko), nieprzerzucania odpowiedzialności na jednostki.
Wskazali też na niezwykłą wagę powszechnej mobilizacji społecznej – poczucia misji i przekonania, że zmiany są niezbędne i pożyteczne – dla jak najszerszego włączania się w zielony rozwój i sprawiedliwą transformację. A mamy historyczną szansę, by to zrobić.
Nawiązujmy więzi między sobą, bo musimy działać wspólnie – zaapelował na koniec spotkania Bolesław Rok.
Zapraszamy do obejrzenia zapisu debaty.
